dinsdag 27 november 2012

Metropole Orkest geeft 'huiskamerconcert' op RSG Wiringherlant

"Mevrouw Smits is de parel van deze dag"

door cellist Jascha Albracht

De prijswinnende inzending van de door het Metropole Orkest uitgeschreven huiskamerconcert-wedstrijd was tot mijn verbazing geen huis, maar... een scholengemeenschap, gelegen ergens hoog in Noord-Holland.
Mijn eerste reactie was ambivalent. Enerzijds vond ik optreden op een school in een gymzaal eigenlijk niet tellen als huiskamerconcert, anderzijds was ik blij dat we ons met 55 man niet opnieuw in een huis hoefden te proppen, met alle risico's van dien voor mijn 325 jaar oude cello.

Enfin, de RSG Wiringherlant was winnaar geworden van de contest, dus daar gaan we met z'n allen naartoe op woensdagochtend 21 november. Hoewel we een dag eerder gerepeteerd hadden en waren ingelicht over de gang van zaken, had iedereen toch niet echt een beeld van wat hij of zij zich moest voorstellen bij deze dag. Henk Heijink, onze artistiek producer, had wel gezegd dat het een enorme happening zou worden. Het zal mij benieuwen...
Na dik een uur komen we aan bij een rijkelijk versierd scholencomplex, compleet en wel met een ontvangstcomité van leerlingen en camera's bij het uitstappen van de orkestbus. Binnen in de school is het een drukte van belang. Honderden jongeren staan in de hal en ik baan me een weg richting de zaal waar een enorm podium staat opgesteld. Even checken waar ik zit, en dan eten, denk ik. De leerlingen hebben een fantastische lunch geregeld met superlekkere broodjes, wafels, fruit en zakjes pepernoten als noot-rantsoen (handig voor in de bus terug!). Ik laat het me goed smaken en worstel me weer een weg terug richting de uitgang, waar mijn cellokist staat Op een of andere manier matcht de blauwe kleur van de Metropole-inventaris wonderwel bij de blauwe ornamenten van de school.

"Ik kijk mijn ogen uit"
Het wordt steeds voller in de gangen en de hal. Ik ploeg met mijn (eveneens blauwe) cellokist door een haag van nieuwsgierige scholieren richting het podium. Eerst even een beetje inspelen. Overal zie ik enthousiaste scholieren (snel nog even een broodje etend), camera's en docenten met daartussendoor musici in concerttenue. Om 12.30 begint het optreden, voorafgegaan door een speech van de voorzitter van de school, die al zijn gezag nodig heeft om de volledige aandacht te krijgen. Niet verwonderlijk als je bedenkt wat voor opwinding de Metropole-caravaan teweegbrengt die hier als een soort reusachtige blauw-zwarte invasie is neergestreken. Ik kijk mijn ogen uit. Achter het podium hebben de leerlingen aan weerszijden twee metershoge illustraties van het Metropole Orkest gemaakt, zeer kundig onze unieke positie in Nederland en de wereld uitbeeldend ("Werelds"!). Helemaal achterin hangen allerlei affiches, onder andere van onze concerten. We beginnen het concert met een opwarmertje: het oerbekende thema van James Bond. Vervolgens zullen we een aardige staalkaart van onze stijlen presenteren, waarin de school zelf een aanzienlijk aandeel blijkt te gaan hebben. Er is behalve muziek nog meer te beleven: 2 leerlingen lopen helemaal achteraan op het podium met mooi geïllustreerde bordjes die een verwijzing geven naar de inhoud van de te spelen stukken.

Een opvallende hoofdrol is en ook voor saxofonist / klarinettist Paul van der Feen, die in maar liefst 3 werken 100% in de schijnwerpers staat. Bij zijn 3e solostuk, dat hij verbluffend virtuoos samenspeelt in duet met violiste en aanvoerster Vera Laporeva grapt hij vooraf: "het lijkt onderhand wel een beetje Paul & Friends nu" Andere solisten komen van de school zelf: oud leerlingen Maartje Keijzer en Arwin Kluft. Ze zingen met verve, inzet en lef verschillende nummers, wat een onvergetelijke indruk op de schoolleerlingen maakt. Maartje's vader, Dirk, die een bekende arrangeur is, tovert halverwege het concert opeens een arrangement tevoorschijn dat hij bliksemsnel uitdeelt onder de orkestleden. Ondertussen mengen zich plotsklaps tussen de orkestleden allerlei leerlingen van de school met een muziekinstrument om mee te gaan spelen.. Het orkest speelt uiteraard ogenblikkelijk het stuk ter plekke. De hele school zingt uit volle borst mee, onder de bezielende leiding van de muzieklerares, mevrouw Smits.

"Een grootse gebeurtenis"
Eigenlijk had ik mevrouw Smits eerder in dit stuk moeten introduceren, want zij is de ster van de dag. Wat zeg ik: de parel van het hele gebeuren! Ze staat aan de wieg van deze hele onderneming, als ware het haar magnum opus. De hele prijsvraag heeft ze vormgegeven, het ministerie met eindeloze brieven bestookt waarom wij niet mogen worden opgeheven. Met alle klassen diverse songs ingestudeerd, waaronder onze hit Wereldwijd Orkest, en de Sinterklaashit van deze winter die op de Sint cd staat bij het magazine (zie filmpje: http://youtu.be/NRqTRzjq6HI). Ze heeft nog diverse andere dingen georganiseerd en vormgegeven en ze ontpopt zich vandaag ook tot een volleerd spreker voor grote groepen, met een ongelofelijk charisma. Het maakt een diepe indruk op ons orkestleden. Ik bedoel: we zitten hier in een dorpje in Noordelijk Holland op een plaatselijke school een concert te geven, maar toch is het een grootse gebeurtenis die ontroert en vervoert. Een ervaring die het gewone leven ontstijgt vanwege haar unieke karakter, inzet en toewijding van alle mensen die erbij zijn en grootsheid vanwege de boodschap die ze uitdraagt. Het blijkt dat mevrouw Smits ook nog jarig is vandaag. Absurd toeval... Als cadeau heeft Henk Heijink een partij voor haar instrument (mandoline) geschreven om in het laatste nummer van het concert mee te kunnen spelen in het Metropole Orkest. We zingen en spelen samen Thank you for the music. Zo toepasselijk, perfect als afscheid.

In verwondering pak in na afloop mijn instrument weer in. Een geweldige mooie ervaring die echt indruk heeft gemaakt. In de bus krijgen we ook nog een persoonlijk bedankje van de scholieren: een stressbal in de vorm van een wereldbol met een kroon erop. We zitten in de nieuwe gemeente Kroonland, dus heel toepasselijk. Maar ook als symbolische gedachte, bij monde van mevrouw Smits: de kroon op het werk. Volgens mij geldt dat inderdaad voor beide partijen. Een wereldbol omdat we 'werelds' zijn, zoals we ook op het linkerplakkaat achter het podium onder deze kwalificatie onze naam met een boodschap mogen zetten na afloop. Grappig detail: dirigent Maurice Luttikhuis, altijd en eeuwig getooid met een zwarte zonnebril, krijgt ook een wereldbol met kroontje mee naar huis; met.... een mini zonnebril!
Bij het wegrijden van de bus volgt een eresaluut met de claxon, vergezeld van een escorte van leerlingen die gelijktijdig honderden ballonnen met een handgeschreven boodschap de lucht in laten: houd het Metropole in de lucht.
Laten we het hopen! Aan de RSG Wiringherlant zal het niet liggen...

donderdag 1 november 2012

Uyt den ouden doosch #25 - Tussen wal en schip

Hoe de Muziekbibliotheek in een oude doos verdwijnt

door Jan Jaap Kassies

‘Zo valt niemand tussen wal en schip… solide basis, toekomst etc. …’ Heeft u het Diederik Samsom ook horen zeggen bij de presentatie van het regeerakkoord? Ik heb nog een idee om het aantal werklozen niet nog verder te laten groeien: minder mensen hun baan afnemen.

Als medewerker van het Muziekcentrum van de Omroep (MCO) kan ik bovenstaand soort uitspraken niet meer aanhoren zonder cynisch te worden: na op 30 september 2010 (!) van Rijkswege vernomen te hebben dat het gehele bedrijf zou worden opgeheven (3 orkesten, een koor, een educatie-afdeling en de grootste muziekbibliotheek van West-Europa), werd dit later ‘verzacht’ tot het halveren van de zaak. Er mag nog één orkest blijven, van een ander is de toekomst ongewis, het koor wordt ingekrompen en educatie-afdeling en muziekbibliotheek worden geëlimineerd. De Publieke Omroep weigert elke financiële bijdrage, terwijl de ensembles van het MCO (koor, orkesten) het overgrote deel van de door de omroepen georganiseerde concerten verzorgen… 

Juist de afgelopen jaren is de Muziekbibliotheek van de Omroep steeds meer de omroepomgeving ontstegen. Meer dan 5000 werken uit de collectie zijn gedigitaliseerd en voor eenieder beschikbaar via www.muziekschatten.nl. Veel muziekbeoefenaren, -kenners en –liefhebbers hebben plezier van de enorm brede collectie: klassieke muziek, populaire muziek, jazz, salonmuziek, hoorspelmuziek, honderden handgeschreven composities van Nederlandse componisten, duizenden stukken die in de jaren ’30 tot ’70 door de honderden radio-ensembles (Ramblers, Skymasters e.a.) werden gespeeld etc. etc. De website en de online-catalogus zijn voor velen belangrijke informatiebronnen (www.mcomb.nl).
Hieraan dreigt per augustus 2013 een einde te komen – gevolg: niet alleen vele deskundige medewerkers komen op straat (en worden vervolgens ‘uit een ander potje’ betaald – dit wordt ‘bezuinigen’ genoemd), samen met vele lotgenoten die zich tot voor kort ook inzetten voor instellingen in de culturele erfgoed-sector: Muziek Centrum Nederland, een sectorinstituut dat nota bene op last van het Rijk is ontstaan uit een fusie van verschillende muziekorganisaties, het Nederlands Muziekinstituut en het Theater Instituut Nederland – zo maakt(e) Rutte-1 in recordtijd korte metten met een volledige sector.

Of kan Rutte-2 er nog iets aan veranderen? In het nieuwe regeerakkoord staat: ‘Kunst en cultuur zijn van grote waarde voor de samenleving’ en verderop: ‘Cultuur moet toegankelijk blijven’. Als dit in de praktijk neerkomt op het vergrendelen van collecties met cultureel erfgoed is dat een wel erg bizarre interpretatie van het eigen beleid.

De Muziekbibliotheek van de Omroep heeft nog 9 maanden om financiering te vinden; een paar ton is al voldoende om een belangrijk deel van de dienstverlening aan het steeds groeiende publiek te continueren. Rijksoverheid en Publieke Omroep kunnen nu nog voorkomen dat een schat aan muziek tussen wal en schip terecht komt en in een oude doos verdwijnt. 

dinsdag 16 oktober 2012

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - Berlijn

door cellist Jascha Albracht

Na een adempauze van tien dagen verzamelt het orkest zich op 15 oktober om het laatste concert van de Tori-Tour te realiseren. Plaatst van handeling: Berlijn. De reis geschiedt dit keer per trein vanaf Amersfoort. Voor mij persoonlijk een leuk idee: op de fiets naar het station in mijn woonplaats en dan de rechtstreekse trein naar Berlijn nemen. Mijn cello wordt (heel luxe) vervoerd met het orkesttransport. Gelukkig is het ditmaal niet (zoals in Brussel en Londen) meteen vanuit de reizigersstoel de concertzaal in. We hebben een etmaal om de stad te zien. Een geweldige meevaller!

De volgende dag neem ik voor aanvang van de soundcheck op de Potsdammer Platz in een van de gloednieuwe gebouwen de snelste lift van Europa naar een 'Panorama Punkt'. Het gebouw doet mij enigszins denken aan het beroemde Flat Iron building in New York, met de enorme punthoek aan de voorkant. Vanaf het panorama dak heb je een aardig uitzicht over de stad. Een mooie gelegenheid om alvast een blik te werpen op de Philharmonie, de zaal waar we zullen optreden (zie foto). De Philharmonie is een interessant doch merkwaardig bouwsel. Het stamt uit 1963 en was voor die tijd enorm revolutionair. Het logo van de Berliner geeft een hint hoe het is geconstrueerd: alles heeft te maken met dodecaëders, vijfhoeken (zie foto). Het resulteert in een ietwat chaotisch aandoend gebouw met heel veel hoeken en vlakken. In de zaal resulteert dat in publiek dat gesitueerd is helemaal rondom het podium, àla het oude Vredenburg. Het meest vreemde is echter wel dat het geen zaal is die je verwacht bij een legendarische orkest als de Berliner Philharmoniker. Ik merk dat ik bevooroordeeld ben vanwege het Concertgebouw(orkest). Emile Visser (onze aanvoerder cello, die er gelukkig nu wel bij is) verwoord het eigenlijk nog het mooiste als hij in de kleedkamer zich afvraagt: "Welk orkest speelt er eigenlijk doorgaans in deze zaal?" Nou, de prestigieuze Berliner dus! Dat had hij in het geheel niet gedacht...

De aanblik van de Philharmonie met op de achtergrond de herfstkleurende bos vanaf 100 meter hoogte is echter wel een schitterend gezicht. Later op de dag als het al donker is wandel ik opnieuw naar de Potsdammer Platz om nu te genieten van het Licht-festival, dat deze weken in Berlijn plaatsvindt. Nu is het panoramagebouw zelf het middelpunt van de visuele aandacht. Op het gebouw worden via enorme lichtbundels kunstzinnige creaties geprojecteerd. Even verderop ontwaar ik ook via lichtprojectie een reusachtige aankondiging van de nieuwste James Bond film Skyfall; niet toevallig ook het volgende project van het Metropole (concert bij de prémiere in Tuschinski eind oktober). Er is veel over te doen, want het is een concert in kleine bezetting. Met name de tutti strijkers zijn 'not amused' omdat ze worden vervangen door een synthesizer. Velen zien hierin een voorbode van het door menig musicus gevreesde orkest nieuwe stijl van ZZP-ers in flexibele (lees: kleinere) bezetting' Voorlopig is het echter nog genieten, want dit project geschiedt juist met extra veel strijkers, ten behoeve van de vol klinkende arrangementen van John Philip Shenale.
Over James Bond gesproken: later op de avond zie ik tijdens het concert een Russische toehoorder die op rij 1 zit en bij de opkomst van Tori in aanbidding een spandoek ontrolt met de tekst 'From Russia with love'. Om het meteen daarna theatraal te laten vallen en keihard te applaudisseren.

Ik wandel na afloop van de soundcheck nog even de zaal in en zie Erik Winkelmann vol trots met zijn contrabas poseren voor een foto. Het is toch de zaal van de Berliner Philharmoniker! Bij aanvang van het concert vraag ik hem; "Je debuut in de Philharmonie?" Het is zijn collega Arend Liefkes die antwoord geeft: "Debuut? Afscheid zal je bedoelen!", daarmee nogal cynisch refererend aan de dreigende ondergang van het Metropole Orkest. Later neemt Tori Amos het woord 'bittersweet' in de mond, als ze aan het publiek uitlegt dat dit het laatste concert van de tour is. Waarschijnlijk realiseert ze zich op dat moment niet dat deze term voor veel orkestleden een veel diepere lading heeft. We zijn ons allemaal pijnlijk bewust dat dit het laatste echte Metropole-seizoen is. In augustus worden we ontslagen. Het huidige systeem vervalt en de toekomst is ongewis. 'Bittersweet' is in deze context gevoelsmatig dus bepaald geen oppervlakkig beleefd gevoel. Ik ervaar het seizoen in ieder geval ongelofelijk intensief, als ware het een soort vooruitgesnelde weemoed.

Ook in Berlijn is Tori onverminderd populair, als je mag afgaan op de zeer goed gevulde en redelijk uitzinnige zaal. Tori is in zeer goeden doen. Ze heeft in Duitsland net een vrij prestigieuze prijs in ontvangst genomen, (de ECHO award) en ook het concert in Warschau is enorm goed verlopen. In de wandelgangen hoor ik rondzoemen dat het Pools Radio Orkest geweldig gespeeld heeft. Bij bestudering van de setlist in de map met partijen zie ik echter dat de twee moeilijkste stukken met ferme hand zijn doorgestreept. Dat was ondanks de inzet van zeer kundige klassieke Poolse strijkers toch wel teveel van het goede. Ook het percussie aandeel - in ons orkest meer dan uitmuntend en charismatisch uitgevoerd door Eddy Koopman en Frank Wardenier - was in Polen nogal problematisch. Jules mompelt gekscherend iets over een dame met blonde pruik en bril met jampotglazen die hij op vriendelijke wijze maande om maar liever niet iets met de shaker te gaan doen. Nou ja, juist op ritmisch gebied heb je als Metropole Orkest natuurlijk ook een reputatie hoog te houden nietwaar? Ik ben blij voor onze collega's dat het in Warschau zo goed gegaan is!

Hier in Berlijn is het overigens heerlijk spelen in de grote zaal. Het geluid is geweldig. Dit is niet in de laatste plaats te danken aan de geluidsapparatuur van Tori's crew, die het duurste van het duurst schijnt te zijn en werkelijk alles mogelijk maakt. Of het door het door mij zojuist bewonderde lichtprojectiefestival komt of toeval is weet ik niet, maar de zaal onthult nog een mooi onbedoeld monodramatisch schouwspel rechtsboven achterin op het plafond. Via een wonderlijke lichtreflectie is dirigent Jules te zien als een soort eendimensionale schaduwspeler die een mimespel opvoert door middel van zijn dirigeerbewegingen. Op de sporadische momenten dat ik mijn partijen uitwendig kan spelen staar ik dan ook stiekem de zaal in; zonder daarbij dus de dirigent uit het oog te verliezen!

Ook in deze zaal worden we als ensemble luid bejubeld na afloop. Dat is en blijft een magisch moment waarop ik me altijd bewust realiseer hoe trots ik ben op ons orkest. Leuk moment is bij deze optredens ook altijd de vraag van diverse naar voren gesnelde toehoorders om een setlijst van het optreden. Voor ons een kleine moeite om aan te voldoen en ik deel er drie uit aan dolgelukkige fans. Feest na afloop: Het MCO trakteert in de hotellobby. Sommige orkestleden rollen vrij snel hun bed in maar de meeste mensen maken dankbaar gebruik van dit gebaar. De enige die niet echt blij is: het barmeisje. Arm kind, ze wordt overspoeld met bestellingen. Symbolisch genoeg steekt de financiële man van het MCO, Jaap Vos, de helpende hand toe door geroutineerd de biertap te bedienen. En zo eindigt de voorlopig laatste internationale tournee met mooie ervaringen en herinneringen. Over twee dagen wacht een (wederom) belangrijke orkestvergadering over de ongewisse toekomst van het orkest.

> Dag 1: "Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep"
> Dag 2: "In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft"
> Dag 3: "Tori doet verschrikt haar oren dicht. Veel te hoog!"
> Dag 5: "Daar komt op een onverwachte manier haar enorme talent bovendrijven"
> Dag 6: "Touren met Tori is echt een geweldige belevenis"
> Dag 7: "Laten we met z'n allen gaan luisteren in Warschau"
> Dag 8: "We zetten de sokken erin en racen naar Dover"

vrijdag 5 oktober 2012

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 8

"We zetten de sokken erin en racen naar Dover"

door cellist Jascha Albracht

Als ik 's morgens de gordijnen opendoe in mijn hotelkamer ben ik opgetogen: een wolkeloze zonnige Londense skyline. Bij het ontbijt tref ik manager Henk Schepers. Hij vertelt dat hij slechts 2 uur geslapen heeft. Ik informeer of het nog gezellig is geweest in de bar. Ik heb niet superveel gemist, schijnt. “Tegen de tijd dat Jules Buckley een fles Château Margaux ging opentrekken alsof het een fles Albert Heijnwijn was, werd het toch echt tijd om te gaan slapen,” repliceert Henk (Jules had deze fles wijn als geschenk ontvangen na afloop van het concert). Later begrijp ik van trombonist en eminent wijnkenner Jan Bastiani dat de ene fles Margaux de andere niet is, dus dat het niet alles zegt.

Na het ontbijt wandel ik door de drukke straten van Earls Court en passeer de plaatselijke Concertzaal, waar George Michael staat aangekondigd met drie concerten in oktober van zijn Orchestral Tour. Hmm.. Hip of hype? Rond 9.30u haast ik me terug naar het hotel om uit te checken en bagage in de bus te laden. Alleen: er is geen bus. Hmm, dan maar even wachten in het zonnetje op straat. De bus kon gisteravond niet geparkeerd worden bij het hotel en staat iets verderop. Na een uur is de bus er nog steeds niet. Iedereen begint zich af te vragen wat er aan de hand is. "Hij staat in de file" hoor ik. Nog 2,8 kilometer. En we wachten, wachten en wachten maar. Al gauw wordt duidelijk dat we de boot gaan missen. Na twee en een half uur hangen in de lobby komt rond twaalven eindelijk de bus aanrijden. De onfortuinlijke chauffeur heeft vanwege een brand 3 uur gedaan over een ritje van 5 kilometer. Pure overmacht, maar wel irritant omdat we graag de loze tijd hadden gebruikt om nog iets van Londen te zien, ware het niet dat het hotel ver buiten het centrum ligt.

We zetten de sokken erin en racen naar Dover. De prognose is dat we pas om kwart voor vier met een boot meekunnen, maar met een beetje geluk gaat het toch nog een uur eerder. Wonder boven wonder mogen we bij de douane ogenblikkelijk doorrijden en snorren we rond 14.40 de boot op. Gejuich stijgt op in de bus, dat is een welkome meevaller. Als we de Nederlandse grens naderen volgt een volgende meevaller: er komt speciaal een andere chauffeur van de busmaatschappij naar de eerste stop-plek om onze chauffeur af te lossen, die vanwege de rijtijdenwet niet verder mag rijden zonder eerst een lange pauze te nemen. Mede daardoor arriveren toch nog we om 22.15u in Hilversum. Deel I van de tour zit erop. Wij hebben even vrij en Tori vliegt eerst weer terug naar de States voordat ze in Warschau neerstrijkt.

Intussen stromen de recensies van het optreden in de Royal Albert Hall binnen. Ze zijn beslist niet verkeerd. De meeste superlatieven lees ik in de Londonist:

Op Youtube is een mooie impressie van de sfeer bij het eind van het concert:

donderdag 4 oktober 2012

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 7

"Laten we met z'n allen gaan luisteren in Warschau"


door cellist Jascha Albracht (foto boven)

Ruim na twaalven arriveren we bij het Holiday Inn nabij Gent. De meeste mensen gaan meteen slapen. Ik lig er uiteindelijk om half drie in. Helaas wordt het maar een schamele drie uur slaap, gaap. Mijn kamer kijkt uit over de snelweg en het raam is kapot waardoor het niet dicht kan. Om 6 uur ben ik klaarwakker van al het voorbijrazende verkeer. Dan maar vroeg ontbijten. Ik zie alleen Denis, Wim, Wim en Merijn beneden in het atrium. Het produceren van een vers sinaasappelsapje gaat uiterst moeizaam. Met veel moeite pers ik via een geavanceerd apparaat 3 sinaasappels uit tot een klein glaasje sap. Wat een monnikenwerk, ik ben minutenlang bezig. Later wil ik nog een glaasje nemen en sta met hoboïst Willem Luit en hoornist Roel Koster bij het apparaat. Die persen er in recordtempo een heel glas uit, het gaat 3x zo snel! Het blijkt dat ik ben vergeten om het knopje van het apparaat aan te zetten, ik ben duidelijk nog niet echt wakker. We moeten er erg om lachen.

Tot nu toe verloopt alles uiterst soepeltjes. Niemand is te laat, alles gaat volgens schema. Sophie is bijna teleurgesteld dat ze niemand 'woedend' mag opbellen met de vraag "waar blijf je?" Maar bij de douane in Calais is er opeens opwinding, David Peijnenborgh heeft zijn paspoort in zijn vioolkist laten zitten en deze bevindt zich inmiddels al in de Royal Albert Hall. Oeps! Hij probeert met een kopie alsnog de grens over te komen, maar zo makkelijk laten de gendarmes zich niet vermurwen. En dus moet Hein er aan te pas komen om vanuit de Royal Albert Hall het paspoort uit David's kist te vissen en wordt er via Sophies mobiele hotline zeer minutieus gecheckt of het allemaal wel klopt. Lengte,  paspoortnummer, afgiftedatum etc. Na enkele angstige minuten mag David alsnog door de douane. Hulde aan het Metropoleteam. Die krijgen een rondje vanavond.

Tori is vooral blij als we in Berlijn zijn, want dan is Warschau voorbij. Omdat de vliegreis van Warschau naar Berlijn te duur is spelen we niet in Polen. Het Pools Radio Orkest wordt weliswaar wel geleid door Jules Buckley maar het is met die 6 uurtjes repetitie een haastklus van jewelste. Dat zal de kwaliteit niet ten goede komen.  Trombonist Martin van de Berg heeft een goed idee: laten we met z'n allen gaan luisteren in Warschau. Gaan we op de 1e rij zitten. Dat zou theoretisch inderdaad heel grappig zijn!

De orkestleden discussiëren over de enorm hoge hakken (22cm) die Tori aanheeft tijdens de concerten.  Hoe doet ze dat dan met de pedalen van de vleugel vraagt iedereen zich af. Daarvoor moeten we natuurlijk bij Jasper Soffers, onze pianist,  zijn. "Hoe doe jij dat eigenlijk Jasper?" vraagt Sophie. Hilariteit alom.. Eh.. met hakken? Maar hij weet te melden dat het goed mogelijk is. 

Precies om 16u arriveren we bij de Royal Albert Hall. Iedereen is onder de indruk. Zoals bij vele beroemde zalen is het backstage klein, bedompt en benauwd en is de zaal zelf oogverblindend. Vanaf het podium oogt hij bijna knus, vergelijk het met Carré, maar is intussen wel 5x zo groot. Ik vergaap me aan de foto's backstage van de roemrijke geschiedenis van de zaal. Via een onooglijke route met allerlei gangetjes en trappetje komen we in de artiestenfoyer terecht, die zo klein is dat het orkest in twee etappes moet dineren. Bovendien zijn ze niet berekend op zoveel eters. Om 19.30u begint de show. Ik pak mijn cello
uit in het zicht van een open kleedkamer, die bestemd blijkt ter zijn voor de dochter van Tori, met een heel gevolg aan keurige meisjes in rood uniform. Saxofonist Jos Beeren wandelt de kamer in en vraagt ze te raden wat voor instrument hij speelt. Diep teleurgesteld komt hij weer naar buiten. Ze dachten dat ik violist ben! De miesjes krijgen een speciaal plekje in de zaal, vertelt Tori me. Mooi dat ze tijdens het concert haar dochter specifiek begroet.

Ik moet toegeven dat ik geïmponeerd ben als ik met mijn instrument het podium oploop en een volledig gevulde zaal zie met duizenden mensen. Het voelt een beetje als de 1e keer toen ik met een groot orkest in de Grote Zaal van het Concertgebouw mocht optreden. De sfeer is fantastisch. Ovationeel applaus bij de opkomst van Tori. Toch is ze ook een beetje nerveus.
Fuck! roept ze heel hard als de opening van Flying Dutchman voor de 2e keer deze tour de mist in gaat.  Maar verder is het een waanzinnig concert. Iedereen speelt met volle inzet en geniet. Tori lijkt ook in haar nopjes. Ze werpt me een brede glimlach toe en oogt al gauw ontspannen. Euforie na afloop. Zowel bij publiek als orkest. In de kleedkamer komt Jules ons feliciteren en trekt een fles 10 jaar oude single malt whiskey open. Dat gaat er wel in!

Het ritje van 1.8 mijl naar ons hotel na afloop van het concert moeten we nog een ritje van 1.8 mijl maken van de Royal Albert Hall naar het hotel bij Earls Court. Gelukkig zit de sfeer er goed in, want we doen er ruim een uur over. Nadat de bus moet omrijden vanwege een ernstig verkeersongeluk rijden we hopeloos klem in veel te nauwe staartjes. We rammen een motor, rijden bijna een brommer overhoop en zien ondertussen een heuse vos oversteken. Ik heb nog nooit een vos in het echt gezien, maar Hartje Londen is de laatste plaats waar ik zo'n dier zou verwachten. Het zal wel geen toeval zijn dat mevrouw Vos heeft deze tour voor ons geregeld. Uiteindelijk is een vriendelijke donkere jongen op een fiets bereid om ons naar het hotel te loodsen. Als dat maar goed gaat, want een fietser in Londen bedient zich waarschijnlijk van hele andere routes dan een oversized touringcar. Hilariteit in de bus: we zijn gered door de 'neger des heils'. We rammen nog bijna een paaltje, maar daarna arriveren we alsnog bij het hotel. De crew heeft inmiddels in de concertzaal alles al afgebouwd en staat al te wachten in de lobby. "Jullie zijn laat! zegt Jan Visser"
Enkele fanatieke Metropolers gaan de stad nog in, het is ruim na twaalven. De meeste musici rollen meteen hun bed in, doodmoe, maar tevreden...

> Dag 1: "Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep"
> Dag 2: "In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft"
> Dag 3: "Tori doet verschrikt haar oren dicht. Veel te hoog!"
> Dag 5: "Daar komt op een onverwachte manier haar enorme talent bovendrijven"
> Dag 6: "Touren met Tori is echt een geweldige belevenis"

woensdag 3 oktober 2012

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 6

"Touren met Tori is echt een geweldige belevenis"


door cellist Jascha Albracht

Vanaf vandaag gaan we de grens over, te beginnen met een optreden in 'n heuse Metropool: Brussel. Niet voor niets heb ik de enige keer dat ik in Brussel was voor een stedentrip, overnacht in het hotel Metropole (en ja: uiteraard ook een beetje omdat ik in toen net in het orkest zat...). Helaas is het Hotel Metropole iets te chique voor orkest Metropole, we overnachten zelfs niet in de Belgische hoofdstad, maar in een buitenwijk van Gent.
Een enorme touringcar brengt ons van het MCO naar Brussel. Ik ben net als veel andere Metropolers niet helemaal fit en luister met een half oor naar verschillende verhalen. Omdat Martin de Ruiter, onze hoboïst, onfortuinlijk genoeg door zijn rug is gegaan, speelt en reist nu in zijn plaats Werner Herbers mee. Hij vertelt met smaak over zijn vele ervaringen in de jazzwereld en zijn connecties met beroemde jazz-muzikanten. Dat hij op zijn leeftijd nog moeiteloos last minute invalt, vind ik grote klasse.

In Brussel manoeuvreren we ons door beslist heel erg nauwe straatjes richting het Paleis voor Schone Kunsten, tegenwoordig heel mooi fonetisch 'Bozar' genoemd. Ik ken het gebouw niet, maar mijn voorstelling van een (in mijn ogen) typisch Belgische zaal met veel hoekjes, gangetjes, ongelijkvloerse verdiepingen en hellende vlakken blijkt precies bewaarheid. Ik heb de dubieuze eer dat ik een stoel naar voren mag opschuiven omdat onze aanvoerder Emile na zijn moordende schema van de afgelopen dagen een buikgriep heeft opgelopen en er helaas dus niet bij is vanavond. Wat een pechvogel! Voor mij fijn, want het speelt makkelijker vooraan. Bovendien staat de lessenaar recht in het verlengde van Tori, dus ik heb een geweldig goede view. Dat is handig, maar ook gewoon erg genieten.

Omdat de geluidstechnici van Tori nu hun eigen PA (geluidssysteem voor de versterking) in deze zaal kunnen gebruiken zijn we vlotjes door de soundcheck heen. Het klinkt goed - in ieder geval veel beter dan in de Doelen - en iedereen heeft er enorm veel zin in. Eerst een hapje eten in het centrum. Op het prachtige Grote Marktplein ontmoet ik Sophie, Iris en Floor, die zich - net als op kantoor - onvermoeibaar inzetten waardoor de tour tot op heden probleemloos verloopt. Omdat ik nogal keelpijn heb, laat ik de restaurants links liggen en eet iets snels. Onderwijl vergaap ik me aan de majestueuze gebouwen en kosmopolitische sfeer die in de stad hangt. En Brussel is uiteraard de stad van de chocolatiers, dus ik neem een selectie handgemaakte chocolaatjes mee voor mijn vrouw.

Het concert vanavond is bijna uitverkocht, dat betekent toch ruim 2000 enthousiaste mensen in de prachtige zaal. Tori is bijzonder goed op dreef en heeft wederom de meest kleurrijke outfits aan (ze wisselt van kleding in de pauze). Daar kan zelfs Erik Vloeimans nog een puntje aan zuigen. Het publiek is uitzinnig en ook het orkest wordt hartstochtelijk toegejuicht. Ik vindt het wel een maf idee dat dit dus ook de zaal is waar reeds decennialang de winnaars van het Koningin Elisabethconcours worden bejubeld. Na afloop krijgen we champagne voordat we de bus weer ingaan. Touren met Tori is echt een geweldige belevenis. Morgen de Royal Albert Hall, dat wordt helemaal feest...

> Dag 1: "Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep"
> Dag 2: "In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft"
> Dag 3: "Tori doet verschrikt haar oren dicht. Veel te hoog!"
> Dag 5: "Daar komt op een onverwachte manier haar enorme talent bovendrijven"

dinsdag 2 oktober 2012

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 5

"Daar komt op een onverwachte manier haar enorme talent bovendrijven"

door cellist Jascha Albracht

Met de 1e dag van oktober start de tour echt met het 1e concert in Rotterdam. Voor het eerst sinds ik in het orkest zit rijden we met de voltallige Metropole-delegatie uit Amersfoort (altistes Mieke en Julia, harpiste Joke, saxofonist Leo en ik) in een auto naar Utrecht om daar de orkestbus te pakken. De sfeer zit er goed in. Ik hoor dat Tori dus met 2 vleugels op stap is, dat had ik dus niet helemaal begrepen toen ik haar sprak. Best een onderneming, als je met twee van die enorme instrumenten de wereld overvliegt. Wel logisch, vind Mieke: “Met een vleugel kun je niet vliegen toch?”

Als we met de orkestbus bij de artiesteningang van de Doelen arriveren zien we een grote verzameling fans staan. De fototoestellen en smartphones zijn alom vertegenwoordigd. Ze staan daar uiteraard niet omdat het orkest arriveert, nee, daar kan maar een reden voor zijn: op de foto met hun idool. Als ik even later weer naar buiten loop zie ik Tori die haar fans hartelijk begroet. Opvallend veel van hen hebben dezelfde rode kleur haar als de beroemde artieste. Ik wandel een rondje om de Doelen. Geen enkel aanplakbiljet of billboard. Tori is zo beroemd dat dat niet nodig is. Het optreden is al lang uitverkocht. Via een van de medewerkers van de Doelen begrijp ik dat een volledig gevulde zaal zelfs hier tegenwoordig niet veel meer voor komt. Met die wetenschap wordt het extra genieten vanavond. Niets is mooier dan voor een uitverkochte zaal te spelen, vind ik.

Bij de soundcheck in de Doelen zie ik een kroonluchter boven de vleugel hangen. Het is een groot exemplaar, maar het komt me toe dat hij in de enorme zaal er uit moet zien als een miniatuurlampje. Hmm. Toch maar eens terugkijken op YouTube hoe het effect is. Ik moet de volgende dag toegeven: het werkt wel! (http://www.youtube.com/watch?v=hYrqRHjD6fQ & http://www.youtube.com/watch?v=h12ZY2Cbe74 & http://www.youtube.com/watch?v=ZcMM5k6dEyU)
Ondanks dat we redelijk vlot door de soundcheck gaan, blijf ik het toch steeds weer een grote hoeveelheid muziek vinden. En dan te bedenken dat het Pools Radio Orkest, dat Tori begeleidt in Warschau, er maar 6 uurtjes voor heeft om alles in te studeren!

In de pauze tussen de soundcheck en het concert in wandel ik wat door de (mij geliefde) stad. Ik ken Rotterdam goed en zet koers richting mijn favoriete ijssalon op de Meent. Eigenlijk niet het moment, want het is grijs schemerig weer en het gaat steeds harder regenen. En dat op een maandagavond… Ik zie ietwat verveelde fans door het centrum dwalen, in afwachting van het concert. Ik eet ondanks het slechte weer toch een ijsje, al was het maar om een laatste glimpje zomergevoel te ervaren. Een groepje Engelssprekende fans komt langswaaien. “Best icecream in town” zeg ik. Maar ze vinden het te regenachtig. Ze willen naar een bar toe. Ze informeren wat ze hier verder voor leuks te doen is. Moeilijk antwoord op te geven op een druilerige maandagavond. Ik verwijs ze naar de dichtstbijzijnde interessante bezienswaardigheid waar tegelijk ook leuke cafe’s zitten: de Kubuswoningen van Piet Blom met de Oude Haven.

Als ik terugkom bij de Doelen staat er een grote rij voor de ingang. Ik heb op slag zin om te spelen. Het wordt ook een mooi concert, al hebben we een hele kleine valse start, bij het eerste nummer. Na Tori’s ovationele opkomst vinden bij de inzet van Flying Dutchman orkest en solist elkaar eventjes niet. Geeft niet, dan maar effe opnieuw aanzetten en alsnog opstijgen. Later tijdens het optreden gaat er iets mis met Tori’s microfoon. In een oogwenk improviseert ze een liedje daarover en zet een begeleiding op de piano in. Daar komt op een mooie onverwachte manier haar enorme talent bovendrijven: ze zet op de piano de toonsoort een halve toon hoger in dan het liedje dat ze ter plekke bedenkt. Maar bijna ogenblikkelijk corrigeert ze haar handen en speelt ze vloeiend een halve toon lager. Dat is echt heel knap!
Het publiek is heel enthousiast na afloop, mooi om te zien dat ook het orkest hartstochtelijk wordt toegejuicht.

> Dag 1: "Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep"
> Dag 2: "In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft"
> Dag 3: "Tori doet verschrikt haar oren dicht. Veel te hoog!"

zaterdag 29 september 2012

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 3

"Tori doet verschrikt haar oren dicht. Veel te hoog!"

door cellist Jascha Albracht

Jules Buckley, onze piepjonge energieke dirigent, krijgt het voor elkaar om op de laatste repetitiedag zowel in vliegende vaart door het omvangrijke repertoire te gaan en tegelijkertijd toch goed te repeteren. Als hij mij na afloop van de repetitie ziet zegt hij: “Ik weet alles van je blog Jascha”. “Ik zal het beleefd houden”, mompel ik gekscherend, refererend aan mijn vorige blog tijdens de tour met de Basement Jaxx. Volgens mij wordt zijn Nederlands steeds beter. Jules doet namelijk naast het Metropole Orkest ook diverse andere projecten in ons land. Een echte ‘coming man’ zoals dat zo mooi heet. Ik hoop van harte dat hij nauw verbonden blijft aan ons orkest, hij is van zeer grote waarde voor het Metropole.

Zoals ik al schreef is Tori een buitengewoon goede en van oorsprong klassiek getrainde pianiste. Bij het nummer Edge of the Moon hoor ik een klassiek werk: Siciliano uit een fluitsonate van Bach. Een prachtig stukje dat persoonlijk vooral ken van een schitterende transcriptie voor piano van Wilhelm Kempff die ik zelf met heel veel plezier gespeeld heb. Ik vraag aan haar hoe dat zit. Ze vertelt dat ze vorig jaar bij Deutsche Grammophon haar debuut heeft gemaakt met een album dat helemaal geïnspireerd is op beroemde klassieke meesters (Night of Hunters) en dat dit nummer inderdaad haar persoonlijke interpretatie van de Siciliano is (kijk voor een vergelijking van origineel en bewerking op http://youtu.be/QrbLeepz1C0 & http://youtu.be/PUCABTswYGo). Overigens is het nieuwe album Gold Dust dat bij deze tour gepromoot wordt ook uitgegeven door Deutsche Grammophon, niet verkeerd!

Als de pauze aanbreekt klinkt er een hoge snerpende, rondzingende piep door de speakers aan de linkerkant van het orkest. De meeste musici doen verschrikt hun oren dicht. “Kunnen we meteen zien wie er al echt doof is”, zegt iemand een beetje ironisch. Ik moet denken aan het zwartgallige grapje van de Tsjechische componist Smetana, die zijn naderende doofheid met de daarbij behorende piep in zijn oor uitbeeldde in zijn 1e strijkkwartet met een hoge E in de 1e viool. Later op de dag komt dit gegeven op wonderlijke wijze nog een keer langs als de 1e violen het nummer Snow cherries from France moeten inzetten met een hoge C (het uitbeelden van een winterse zonsopgang). Om het effect te verhogen proberen ze het een octaaf hoger met als resultaat een zeer ijzige en snerpende noot. Tori doet verschrikt haar oren dicht. Veel te hoog! Zo zijn het geen ‘snow cherries’, maar ‘iced cherries’ merkt Merijn Rombout, de aanvoerder 2e violen, op. Dan toch maar weer een octaaf lager. Een glimlach op Tori’s gezicht is het gevolg: veel beter...

Het is voor een zaterdagmiddag razend druk in het MCO, ik zie honderden mensen in de hal. Navraag leert dat er een workshopdag is van het Groot Omroepkoor met maar liefst 600 zangers. Aha!
Omdat de concertreeks maandag al van start gaat zetten we vandaag nog even een tandje bij. We spelen in elke stad een andere combinatie van songs. Aan het einde van de repetitie verzucht aanvoerder Emile: “Ik kan nu echt niks meer opnemen op mijn harde schijf”. Hij heeft naast deze repetities ook nog 3 avonden achter elkaar concerten met zijn Zapp strijkkwartet. Iets reproduceren vanaf de harde schijf zit er dan wel nog in. Ik leer hoe ik het waarschuwingssignaal van de Parijse Metro op mijn cello kan nadoen. Grappig!

> Dag 1: "Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep"
> Dag 2: "In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft"

vrijdag 28 september 2012

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 2

"In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft"


door cellist Jascha Albracht

Het moet er ruig aan toe zijn gegaan gisteren bij DWDD, te oordelen aan de bijzonder verkreukelde partij op de aanvoerderslessenaar van het stuk dat daar gisteren gespeeld is (Zie foto. Met dank aan Annie, die vandaag een fototoestel meeheeft, handig!)
De aanvoerder van de contrabassen en onvolprezen OC-voorzitter Erik Winkelmann vertelt voor aanvang van de repetitie dat de wetten van de tv-regie super-streng zijn waardoor er ondanks intensieve actie van onze kant er gisteren met geen woord over de precaire situatie van het Metropole is gerept. Zelfs het apart ontworpen T-shirt met de tekst: “Laat het Metropole Orkest spelen’ heeft (in dit geval) niet mogen baten. Helaas heeft vervolgens ook de flitsende cameraregie van DWDD er niet toe bijgedragen dat de tekst goed in beeld was... Balen!!



Het valt me vandaag pas op dat er een andere vleugel in de studio staat. Het zijn vooral de kleine haakjes waarmee de klep vastzit die opvallen: ze zien eruit alsof ze heel vaak losgehaald zijn. Speelde Tori Amos niet op een Bösendorfer? Inderdaad, bij nadere beschouwing zie ik de karakteristieke ronding die alle concertvleugels van de Weense pianofabrikant kenmerkt. In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft. Ze vertelt dat ze deze vleugel al bespeelt sinds halverwege de jaren ’90 en dat er erg goed voor ‘m gezorgd wordt. Tori is een vloeiende prater, niet verwonderlijk voor iemand die zo goed zingt en piano speelt. Soms kan ik haar vlotte Amerikaanse tongval niet 100% volgen, maar ik begrijp dat haar vleugel nu niet meer standaard bij elk concert wordt ingevlogen; de oude baas krijgt ook wat rust.

Opvallend detail dat ongetwijfeld een bepaalde nuttige functie heeft: Tijdens de repetities zie ik Tori voortdurend kauwen op iets, waarschijnlijk kauwgum. Bas de Rode, de cellist die onze gelederen deze tournee versterkt, vraagt zich verbaasd af hoe ze het in hemelsnaam voor elkaar krijgt om daarbij ook nog te zingen. Het ziet er in ieder geval erg getraind uit. Dat zal ze vast vaker doen. Mijn andere collega-cellist Maarten wil in de pauze graag even mijn elektrische cello uitproberen, die ik daarvoor speciaal heb meegenomen naar de studio. Het hele repertoire komt langs, Lalo, Haydn, Dvorak, Bach. Maarten heeft het zoals altijd uitermate goed in de vingers. Het maakt niet uit op wat voor cello hij speelt. Ik vraag aan hem wat hij van de cello vindt: “Beter dan die van Bastiaan” (onze aanvoerder) luidt het antwoord. Dat zegt me nog niet veel eigenlijk. Hein Bouwman, onze immer opgeruimde orkestassistent roept echter enthousiast: “Laten we er meteen zes bestellen voor in het orkest!” Lijkt mij een prima idee..

Gehoorde quote vandaag tijdens de repetities: “Deze muziek lijkt erg op die van Mathilde Santing.” Ik vraag me af of dat dan niet andersom is. Kip-ei verhaal? In de pauze zie ik Henk & Henk ( Schepers en Heijink, respectievelijk onze manager en producer) een praatje maken staande voor Tori’s Bösendorfer. Ik kom te weten dat deze tour een een spin-off is van het concert tijdens de (eerder genoemde) Week van het Metropole in 2010. Net als de cd Gold Dust die tegelijk met deze tour uitkomt. Toch gaaf om te realiseren dat we nu met zo'n wereldberoemde artiest mogen touren en dat we wereldwijd worden gepromoot via een prachtige en unieke opname.

donderdag 27 september 2012

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 1

"Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep"


door cellist Jascha Albracht

27 september 2012. Het doet me genoegen om weer verslag te kunnen doen van de eerste tournee van het Metropole sinds de Basement Jaxx in Londen. Ditmaal gaan we met Tori Amos op stap. Fantastisch! Concerten zijn in Rotterdam, Brussel, Londen en Berlijn. Aanvankelijk zouden daar ook nog de twee Europese hoofdsteden beginnend met de letter W bijzitten: Wenen en Warschau. Maar helaas. Warschau gaat wel door, maar Tori speelt daar met het Pools Radio Orkest. Wenen is sowieso geschrapt. Stiekem vind ik dat best jammer. Berlijn, Londen en Brussel ken ik erg goed. Wenen een beetje en Warschau helemaal niet. Maar het moet gezegd: geweldig dat we überhaupt op tour gaan!! De boel is in twee delen opgesplitst: 1, 2 en 3 oktober respectievelijk De Doelen, Paleis voor schone Kunsten en de Royal Albert Hall. Twee weken later dan op de 15e de Philharmonie in Berlijn.

Zodra ik ’s ochtends naar de studio loop zie ik Tori Amos al in de gang staan overleggen met dirigent Jules Buckley. Ik ben verrast, ze is er vanaf de eerste noot bij! Meestal repeteren we toch minstens een dag zonder solist, al helemaal met het kaliber van deze. Ook bijzonder: vandaag zitten we voor het eerst in ons Metropole-leven met 6 cello’s in het orkest. Alleen onze aanvoerder Bastiaan is er niet bij deze tour, maar hij heeft ook niet meegespeeld bij het vorige project met Tori Amos. Dat was in oktober 2010, tijdens de week van het Metropole. Ik word daar bijna dagelijks aan herinnerd nu ik sinds de komst van mijn nu twee maanden oude zoon ineens drie keer zo vaak de was sta op te hangen op zolder. Daar hangt op een groot affiche aan de muur met Tori Amos en Moke erop. Grappig: nu ik dit schrijf realiseer ik me ineens dat de leadzanger van Moke dezelfde naam heeft als mijn zoontje. Sheer coincidence…

Er staat een flinke stapel partijen op de lessenaar en we fietsen redelijk vlot door de songs heen. Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep: een overdaad aan kruisen en mollen. Toeval? Annie Tangberg oppert dat Tori als pianiste wel fan moet zijn van zwarte toetsen. "Minder kans om ernaast te slaan." Dat is plausibel, maar het moet gezegd dat Tori Amos een geweldige pianiste is. Op haar 5e mocht ze al naar het conservatorium, de jongste leerling ooit! Het zijn vooral ook de intense sferen die medebepalend zijn voor het gebruik van toonsoorten met veel kruisen en mollen. Ik vind het wel voor Tori pleiten. Heel veel populaire musici die langskomen in de studio blijven veelal dichter bij huis met toonsoorten als C, D en G en hun mineurvarianten.

“Heeft er iemand van jullie wel eens in de Royal Albert Hall gespeeld?” vraagt Jules plotseling. Er wordt één vinger opgestoken… Laat dat nou niet toevallig ook onze Engelse musicienne Julia zijn. Verder wordt het dus voor iedereen een unieke ervaring om in een van de beroemdste concertzalen ter wereld te mogen spelen. Met een ietwat ironische grijns op zijn gezicht vervolgt Jules: “Hou er rekening mee dat het klinkt alsof je er alleen zit te spelen!” Waarop mijn collega Wim Grin opmerkt: “Eindelijk! Kun je jezelf eens een keer goed horen…” Tja, zo had ik het nog niet bekeken!

Tussen de stukken door werp ik een blik op het tourboekje dat Iris Andringa met uiterste zorg heeft opgesteld. Het klinkt wel leuk, Brussel, Londen en Berlijn, maar in de praktijk hebben we nauwelijks tijd om deze steden te zien. Het is vooral een speel-tournee. Nou ja, prima. In 2011 hadden met Basement Jaxx zeeën van tijd om de stad te bekijken. Het kan ook wel iets minder. Ondanks het strakke schema heeft Iris wel talloze toeristische tips en plattegronden bijgevoegd. Wie weet vinden we toch nog wat gaatjes om iets te ondernemen.

De repetitie verloopt heel vlotjes en Tori Amos heeft er overduidelijk zin in. Net als het orkest. Fijn!! We houden iets eerder op omdat er nog gerepeteerd met worden voor DWDD vanavond. Dat is met een kleine bezetting. Ik ben benieuwd hoe dat gaat zijn! Leuk om eens een keer zelf te kunnen kijken ipv in de studio in Amsterdam te zitten...

dinsdag 4 september 2012

Uyt den ouden doosch #24 - Heeft u een sigarenbandje?

door Jan Jaap Kassies (medewerker Muziekbibliotheek v/d Omroep)

Juli 2012. Een kelderruimte in het MCO-gebouw aan de Heuvellaan. Muziekbibliotheek-vrijwilliger Maarten Eilander trekt een map uit een kast, slaat hem open en wrijft zijn ogen uit: hij houdt na driekwart eeuw een document met een beladen geschiedenis in handen.
Het betreft het oorspronkelijke handschrift van het liedje Heeft u een sigarenbandje? In de tekst staat bij de beginwoorden van de zinnen om en om een naam: Greetje, Ab, Greetje, Ab… Vijftien jaar geleden heeft Maarten Eilander meegewerkt aan een Bob Scholte-cd die het Theater Instituut Nederland uitbracht. Hij kent dus de geschiedenis die met dit liedje verbonden is.

We schrijven januari 1936. In een Hilversumse opnamestudio wordt een liedje opgenomen, geschreven door Eddy Noordijk op een tekst van Louis Schmidt. Het orkest staat onder leiding van Kovacs Lajos, het alter ego van de tekstdichter. Opmerkelijk: het lied wordt niet gezongen door de bekende radiozanger Bob Scholte, maar door zijn kinderen, Ab en Greetje. Bob Scholte (in 1902 geboren) is al enige jaren vast verbonden aan de AVRO, en één van de belangrijkste artiesten van het populaire radioprogramma De Bonte Dinsdagavondtrein. In 1940 veranderde alles: toen Nederland bezet was kon hij als jood al snel niet meer optreden. Zijn zoon Ab werd aan het begin van de oorlog naar een concentratiekamp gedeporteerd en Bob Scholte zelf wist als enige van zijn familie te overleven. Direct na de oorlog ging hij weer optreden; hij overleed in 1983.

Past de ene vondst, zoals bovengenoemd geval, in een al ‘bekend’ verhaal, bij andere moet er nader onderzoek worden verricht om het verhaal te kunnen schrijven. Zo stuitte ik onlangs – in een rubriek met vooral hoorspelen - op een werk van Marius Monnikendam (1896-1977), waarover (nog) niet veel gegevens te vinden zijn: De lijdende Christus. Het past in de rij van (vooral Nederlandse) composities die niet in de ‘officiële’ werkenlijsten van de betreffende componisten staan vermeld, doordat ze alleen ‘voor de radio’ zijn uitgevoerd. (Overigens is dit al het twaalfde handschrift van deze componist in de collectie van de MB.) Doordat veel oude jaargangen van dagbladen sinds enige tijd online raadpleegbaar zijn is over dit werk bekend dat de (oorspronkelijke, Latijnse) tekst van Hugo de Groot in opdracht van de KRO is vertaald (Utrechts Nieuwsblad, 30/1/1941). ‘Het ligt in het voornemen de uitzending te doen plaats vinden op den eersten Zondag van de Vasten. Bij de reien wordt de muziek gecomponeerd door MM, etc.’ Uit de programmagegevens van de omroepensembles blijkt dat het nog enkele jaren heeft geduurd voordat het tot een radio-opname is gekomen: woensdag 2 april 1947 is het opgenomen door het Radio Philharmonisch (pas zo’n 10 jaar later werd het Filharmonisch) Orkest onder leiding van Paul Hupperts. (Nog) niet vastgesteld is welk vocaaI ensemble heeft meegewerkt (vermoedelijk het Radiokoor, ‘voorloper’ van het Groot Omroepkoor). Een bijgevoegd fragment uit de uitzendgegevens ten behoeve van de radiouitzending laat zien dat de opname twee dagen later is uitgezonden. Het werk kan nu worden vermeld in toekomstige werkenoverzichten van Monnikendam.

Door (een deel van) de gevonden bladmuziek te digitaliseren en via www.muziekschatten.nl toegankelijk te maken kan elke geïnteresseerde er kennis van nemen. (Via deze website is ook de opname uit 1936 van het bovenaan genoemde liedje te horen!)
Op deze wijze kan ‘het plaatje’ van het muziekleven in de eerste decennia van de radio (en daarmee de omroepmuziekcollecties) in ons land steeds verder worden ingevuld. Nu eerst zien wat verder schatgraven in de nog onontgonnen onderdelen van de grootste muziekbibliotheek van Nederland en wijde omtrek gaat opleveren.

Bekijk de gedigitaliseerde bladmuziek en beluister de opname van 'Heeft u een sigarenbandje?' met Ab en Greetje Scholte & orkest onder leiding van Kovacs Lajos.

> Uyt den ouden doosch #23 - Piet Ekel (1921-2012)

zaterdag 25 augustus 2012

Groot Omroepkoor zingt Ave Verum in 10e van Tijl

"Ik verlaat me op visuele cues van de mimiek van collega Elma"


door Pierrette de Zwaan, alt

Onaards vroeg gaat de wekker, maar ik spring er vol goede moed uit. Vandaag gaan we in Dordrecht zingen. Het televisieprogramma De Tiende van Tijl wil een opname maken van Mozarts Ave Verum met het Groot Omroepkoor opgesteld in een lange rij door de gangen van het ziekenhuis. Om de rij lekker op te rekken zullen we verdund worden met vrijwilligers, verpleegkundigen en, wellicht, zelfs enige kwieke patiënten. Deze zullen tussen ons worden opgesteld. De camera trekt de rij dan langs en het eindresultaat valt mijns inziens lastig te voorspellen, maar zo'n regisseur wist vast wel wat hij deed toen hij deze aanpak bedacht.
Hoewel ik gisteravond jarig was (iets met een 4 erin, waar ik het verder niet over wil hebben), bevind ik mij in een zachtaardige, ja welhaast charitatieve stemming. Mijn man en kinderen zal ik heerlijk laten slapen. Dat ík er zo vroeg uit moet, daar hoeft toch zeker niet iedereen onder te lijden? Toevallig ga ik goede werken verrichten in Dordrecht maar thuis kan ik dat ook, gratis en voor niets!
 

"Best schrikken als je vrouw ineens iets met een 4 is..."
Geruisloos douche ik, geruisloos kleed ik mij aan, en geruisloos tracht ik de vouwfiets uit de berging te halen. Dom, daar had ik natuurlijk twee dagen geleden al aan moeten beginnen. Het ding staat achter een vouwbed op wielen, onder een bolderkar, twee zakken vol schepjes met emmertjes, gezellig in omstrengeling met een loopfietsje en een kabouterfiets met zijwieltjes. Zo kom ik natuurlijk nooit op tijd bij de trein.
Mijn charitatieve stemming slaat abrupt om want krachtdadig optreden is nu vereist. Nadat het bouwsel in de berging met donderend geraas is omgelazerd, heb ik de vouwfiets in mijn begerige knuistjes. Inmiddels begint al wat kindergehuil, maar dat heb ik mooi even niet gehoord want ik ben een vrouw met een missie. Ik zoek nu het kekke lichtgewicht slot van de vouwfiets.
Echtgenoot moet de kinderen doen, hij heeft mijn verjaardag ietsje langer doorgevierd dan ik want het is best schrikken als je vrouw ineens iets met een 4 is. Dat behoeft enige verwerking, ik begrijp dat wel. Ik hoor hem stommelen. Nu niet hoorbaar uitlachen, dat lijkt me het verstandigst.
Het slot van de vouwfiets is er weliswaar, maar de sleutel blijkt ook na zorgvuldig zoeken niet tussen de achtentwintig sleuteltjes in het bakje te liggen, dus ik neem een motorslot van een kilo of vijf mee. Ben inmiddels erg aan de late kant, ik ruk en schop de fiets in gebruiksstand en dan blijkt de ketting eraf te liggen.
Ik vind mezelf ineens best zielig, maar dan staat Echtgenoot als een deus ex machina ook buiten en ik kijk tevreden toe hoe zijn lelieblanke doktersvingers binnen vijf seconden gitzwart zijn. Ik fleur er helemaal van op en de schat bedient ook nog de fietspomp. De satansfiets doet het daarna buitengewoon goed dus ik haal de trein. En de trein rijdt! Zonder vertraging! 

Een lange sliert door de gangen, hand in hand
Dordrecht! Heerlijk fietspad! Wat een zalige koffie in het ziekenhuis! We repeteren eerst wat onder leiding van onze nieuwe chef Gijs Leenaars en nee, ook vandaag mogen we weer niet vals zingen. Hij krijgt het gedaan dat we in een kwartier een intiem, onschuldig geluid produceren en dat is voor mij net zo hoopgevend als de modulatie naar D-groot die de genezing van alle zieken of dan toch op zijn minst die van Constanze Mozart zou kunnen beduiden. Mozart schreef het stuk naar verluidt als dank voor de genezing van zijn vrouw die in kuuroord Baden vertoefd had.
Daarna maken we eerst een aparte geluidsopname in de centrale hal van het ziekenhuis. Dat is snel voor elkaar en dan komt het beeld. Inderdaad een lange sliert door de gangen, hand in hand. We zingen zachtjes wat mee met de opname die via geluidsmonitors meeloopt wat voor mij in ieder geval moeilijk is omdat ik de monitor niet goed kan horen. Ik verlaat me op visuele cues van de mimiek van collega Elma die om de bocht staat en de monitor volgens mij wel moet kunnen horen. Het resultaat van deze carambole is nogal ongelijk, maar ach de cameramensen zijn toch allang weer verderop. Dit doen we een paar keer en dan staat het er op. Ik ben zeer benieuwd naar het eindresultaat...


(foto's: Paul van den Berg)

dinsdag 10 juli 2012

Uyt den ouden doosch #23 - Piet Ekel (1921-2012)

Meer dan Malle Pietje

door Jan Jaap Kassies

Veel ‘beroemdheden’ ontlenen hun faam aan één aspect van hun leven c.q. werk. Bij nadere beschouwing blijkt dan vaak dat ze zich met vele, soms geheel andere zaken hebben beziggehouden. Deze zijn dan volledig op de achtergrond geraakt door die ene ‘hit’. Niet alleen popgroepen, componisten en schrijvers treft dat lot, ook omroep(anno nu media-)persoonlijkheden hebben te lijden onder een dergelijke blikvernauwing.

Op 28 juni overleed op 90-jarige leeftijd de acteur Piet Ekel, bekend door zijn rol van Malle Pietje in de televisieserie Swiebertje. Zijn carrière was begonnen bij ‘de radio’: kort na de Tweede Wereldoorlog rolde hij in het vak door met een voordracht een radiowedstrijd te winnen. Hij werd discotheekmedewerker bij Radio Nederland in Overgangstijd, waar hij zijn collega’s vermaakte met imitaties van bekende personen. Vervolgens werd hij gastacteur bij de hoorspelafdeling van de Nederlandsche Radio Unie. Hier speelde hij vooral ‘bijzondere gevallen’, zoals heksen, reuzen, boeren en narren. Hij werkte als acteur of regisseur mee aan meer dan duizend hoorspelen, en was vele jaren betrokken bij allerlei radioprogramma’s van uiteenlopende omroepverenigingen, zoals Negen heit de klok, De bonte Dinsdagavondtrein en NCRV’s Steravonden. Ook reisde hij jarenlang het land door met cabaretprogramma’s van radio-artiesten voor de omroepen, om nieuwe leden te werven of de band met de leden te verstevigen.

Lange tijd was hij samensteller en regisseur van ‘Nationale programma’s’ van de gezamenlijke omroepverenigingen. Hierbij ging het onder meer om de viering van koninklijke verjaardagen, herdenkingen/vieringen op 4 en 5 mei, Prinsjesdag, de Watersnoodramp of de Hongaarse Opstand. Naast zijn optredens als acteur, cabaretier, imitator, coach, producent/regisseur bij radio en tv deed hij nasynchronisaties en reclamespots en was hij Bart van de Melm, de praatboer bij KRO’s Bietenbouwers. Oudere lezers herinneren zich de titels wellicht: Calimero, Paulus de Boskabouter, Barend de Beer, Coco en de vliegende knorrepot etc. etc. Ook acteerde hij op het toneel en in de film Op de Hollandse toer (met Wim Sonneveld). In de Muziekbibliotheek bevindt zich niet alleen muziek die is gebruikt bij een aantal van bovengenoemde radioprogramma’s (zie hier voor een fraaie bloemlezing), maar ook het uitvoeringsmateriaal van de NCRV-hoorspelserie Lieden in Last voor de Steravonden in het seizoen 1960/61. De tekst hiervan werd geschreven door Alexander Pola en Nicolaas Mens, de muziek door Guus Jansen, die ook verantwoordelijk was voor de uitvoering ervan. Acteurs die meewerkten: Péronne Hosang, Jan Pruis, Lex Goudsmit, Rijk de Gooijer, Herbert – Klukkluk – Joeks (nog zo iemand die meer deed dan alleen in de Pipo-serie acteren) en vele anderen.

> Uyt den ouden doosch #22 - Het Mariannelied

donderdag 3 mei 2012

Uyt den ouden doosch #22 - Het Mariannelied

door Jan Jaap Kassies

Op 1 mei wordt al sinds lange tijd De Internationale gezongen, symbool voor de strijd van de arbeidersbeweging voor een betere maatschappij. Strijdliederen behoorden vanaf het begin tot de kern van de VARA-programmering; elke uitzenddag opende en sloot met een lied, veelal gezongen door een koor van de Bond van Arbeiderszangkoren. Na de verkiezingen van april 1933 trad het kabinet-Colijn aan, dat het gezag wilde herstellen en versterken, en strenge controle wilde op ‘de politiek in de radio’. Dit culmineerde in een rigoureuze beperking op het uitzenden van strijdliederen, om zo de ‘funeste’ invloed van de VARA een halt toe te roepen. Op 17 oktober ontving de VARA een brief waarin uitzending van De Internationale in elke vorm werd verboden. Alleen strijdliederen waarin, zonder de huidige maatschappij te verwerpen, een betere toekomst wordt bezongen, waren nog toegestaan. Het niet lang daarvoor gecomponeerde Solidariteitslied (Voorwaarts en niet vergeten) van Hanns Eisler zou voorlopig niet meer klinken via de ether. Een ander strijdlied van zijn hand, genoteerd in de maand waarin Colijn aan de macht kwam, lag bijna 80 jaar op ontdekking te wachten in de kelder van de Muziekbibliotheek.

De Flierefluiters
De Muziekbibliotheek van de Omroep (MB) is ca. 70 jaar geleden tot stand gekomen. Voordien hadden de omroepverenigingen (AVRO, VARA, KRO, NCRV en VPRO) elk een eigen collectie bladmuziek. Doordat de MB-collectie nog niet volledig in kaart is gebracht duiken er de laatste tijd, nu wat intensiever naar het ‘oude materiaal’ wordt gekeken, regelmatig bijzondere zaken uit de pre-automatiseringsperiode (voor 1980) op. Behalve honderden handgeschreven Nederlandse composities bevinden zich daar ook interessante werken van Duitse hand onder. Na de vondst van het Pianoconcert van Hindemith-leerling / Mendelssohn-prijswinnaar Bernard Heiden (totaal onbekend – wie gaat het uitvoeren?) kwam zeer recent het manuscript van het Mariannelied van Hanns Eisler uit een oude VARA-map tevoorschijn. Het gaat om een ‘Bearbeitung eines holländischen Sozialistenmarsches’ voor blaasorkest (incl. piano, banjo en slagwerk), die Eisler in 1933 schreef voor het destijds vermaarde VARA-ensemble De Flierefluiters. Het Mariannelied (oorspr. La Marianne) werd in 1883 gecomponeerd door ene Léon Trafiers – een man over wie zo weinig bekend is dat zijn naam op de Nederlandse uitgave als ‘Frafiers’ staat vermeld.

Door Eisler gedirigeerd
Hanns Eisler, wiens 50ste sterfdag dit jaar wordt herdacht, ontvluchtte zijn geboorteland nadat Hitler er in 1933 aan de macht kwam; iemand die een jaar eerder het Solidariteitslied had geschreven (met Bertolt Brecht) had daar weinig meer te zoeken. Aan het begin van zijn ballingschap deed hij even Hilversum aan; hij was daar in december al eens geweest om, samen met de grote zanger Ernst Busch, mee te werken aan een Oudejaarsconcert voor de VARA-radio, begeleid door De Flierefluiters. Een VARA-medewerker had het tweetal op de trein terug naar Berlijn gezet en gezegd dat ze in geval van nood altijd welkom waren. Terwijl Ernst Busch nog vele malen voor de VARA-microfoon zou optreden – hij heeft zelfs enige tijd in Nederland gewoond – bleef Eislers aanwezigheid hier beperkt. Dankzij het monnikenwerk van Ad Maatjens – hij inventariseerde voor zijn studie Populaire muziek op de radio 1919-1941 alle muziekuitzendingen verzorgd door de toenmalige radio-ensembles – is bekend dat Eisler op 15 april 1933 het VARA-ensemble De Flierefluiters dirigeerde. Wellicht werd het lied gezongen (in de jaren ’20 was er in de reeks Het opstandige lied een uitgave verschenen met een Nederlandse tekst van P.C. de Ruyter) – vooralsnog is dat niet zeker. De datering die uitgeverij Breitkopf & Härtel toekent aan deze bewerking van het Mariannelied (1933?) kan dus zonder reserve worden aangenomen. Goed dat Colijn niet een halfjaar eerder aan de macht is gekomen…

(Bron: H. Wijfjes – VARA, biografie van een omroep)

> Uyt den ouden doosch #21: De verrassende inhoud van een oude kast