RFO-blog mrt2012 #5 (slot) - "Het Utrechtse publiek verkoos de concertzaal boven het terras"

Het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor voeren voor het eerst sinds 1977 de complete versie uit van Hector Berlioz' 'symphonie dramatique' Roméo et Juliette, op.17 uit 1839. De repetities en het concert op vrijdag 23 maart 2012 stonden onder leiding van James Gaffigan, de vaste gastdirigent van het RFO. Leden van het orkest hielden een blog tijdens het repetitieproces. (> meer informatie over het concert)

"Zal het nu weer 35 jaar duren voordat we dit meesterwerk opnieuw uitvoeren?"

door Rebecca Smit (cello)

Soms verschijnen er muziekstukken op je lessenaar waarvan je je afvraagt waarom je ze nu pas hebt leren kennen. Is het toeval dat je dit stuk nog niet kende of valt het onder de categorie ‘verborgen’, misschien ‘verwaarloosde’ of zelfs wel ‘vergeten schatten’? Roméo et Juliette van Hector Berlioz is een voorbeeld van zo’n compositie. Dit geweldige en expressieve werk werd in zijn complete versie in 1977 voor het laatst door een radio-orkest uitgevoerd en was pas 35 jaar later opnieuw te horen in Muziekcentrum Vredenburg: afgelopen vrijdagavond brachten het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor deze ‘symphonie dramatique’ ten gehore, onder de bezielende leiding van de energieke en sympathieke dirigent James Gaffigan. Het Utrechtse publiek had op deze prachtige lenteavond de concertzaal in grote getale verkozen boven het terras.

Berlioz liet zich inspireren door de literatuur en raakte destijds in Parijs dusdanig onder de indruk van een opvoering van de beroemde tragedie van Shakespeare en met name van één van de hoofdrolspeelsters, dat hij besloot tot het schrijven van een dramatische symfonie. Berlioz beschouwde deze compositie met klem als ‘een symfonie met koor’ en niet als ‘opera’ en dat kun je je goed voorstellen als je de partituur openslaat. De diverse virtuoze orkestdelen, zoals het scherzo, zijn een ware uitdaging voor ieder orkest en tijdens het spelen van deze en diverse andere passages heb ik vaker het gevoel dat we met een kleine extra harmonische afslag zo in de Symphonie Fantastique [op 18 en 20 november 2011 nog uitgevoerd door het RFO, red.] van dezelfde componist terecht hadden kunnen komen. Het idioom van beide stukken vertoont namelijk zeker gelijkenissen: Berlioz is heel herkenbaar aanwezig door de grillige baslijntjes en de onvoorspelbaar klinkende maar speelse trillertjes, afgewisseld door meer lyrische en verstilde passages.
Toch ontbreekt in de ‘symphonie dramatique’ het opera-element zeker niet, wat het dramatische karakter van deze symfonie extra onderstreept: afwisselend klinken er recitatieven en ontroerende aria-achtige gedeeltes in kamermuziekbezetting, zoals de solo van mezzosopraan Géraldine Chauvet, begeleid door toverachtige akkoorden van de harp en later vergezeld van een melancholisch klinkende melodielijn voor 6 celli.

In een ander deel zingt er een backstage Groot Omroep mannenkoor zo indrukwekkend zacht dat je als strijker bijna met één haar van de strijkstok moest spelen om hen goed te kunnen begeleiden.

Voor het orkest was dit concert een avontuur: de dirigent had al deze losse delen de afgelopen week heel goed en efficiënt gerepeteerd door telkens tijdens de repetities met de grootste bezettingen te beginnen en te eindigen met de kleinere, waardoor de uiteindelijke grotere muzikale spanningsboog van de gehele symfonie ook voor ons musici pas op het concert ècht werd ontrafeld.
De rijke variatie in partituur, bezetting en klankkleur maakten dat de avond omvloog: door de snelle sfeerwisselingen in de muziek word je als musicus constant alert gehouden zodat je het bijna twee uur durende stuk muziek niet als lang ervaart, eerder als spannend. Ook het publiek leek meegenomen te worden in het muzikale verhaal, dan weer wegdromend door de lyrische aria’s, dan weer wakker geschud door woeste en onheilspellend klinkende orkestrale passages. Orkest, koor, dirigent en solisten werden na afloop dan ook beloond met een warm applaus en een staande ovatie.

Na afloop verlaten musici en toehoorders de zaal. Voor sommigen is het nu tijd voor een borrel, voor anderen voor de bus en zo verspreidt iedereen zich over het gebouw, het parkeerterrein en de stad. In de zaal zelf weerklinken al gauw alleen nog de geluiden van schuivende stoelen en lessenaren die worden opgeruimd en instrumenten die weer worden ingepakt en ingeladen. Backstage vraag ik me af of het nu weer 35 jaar zal duren voordat dit meesterwerk van Berlioz in deze stad weer tot leven zal komen. Ik hoop veel eerder want ik weet in ieder geval nu al dat ik daar niet zo lang op zal kunnen wachten!

foto boven: Mirjam Bosma, foto's beneden: Rebecca Smit

> RFO-blog mrt2012 #4 - Een dagje backstage in Vredenburg Leidsche Rijn
> RFO-blog mrt2012 #3 - "Posthuum benoem ik Paganini tot Medewerker van de Maand!"
> RFO-blog mrt2012 #2 - "Hoog tijd om verliefd te worden!"
> RFO-blog mrt2012 #1 - "Wat is er mooier dan één fagot? Juist!"