Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 3

"Tori doet verschrikt haar oren dicht. Veel te hoog!"

door cellist Jascha Albracht

Jules Buckley, onze piepjonge energieke dirigent, krijgt het voor elkaar om op de laatste repetitiedag zowel in vliegende vaart door het omvangrijke repertoire te gaan en tegelijkertijd toch goed te repeteren. Als hij mij na afloop van de repetitie ziet zegt hij: “Ik weet alles van je blog Jascha”. “Ik zal het beleefd houden”, mompel ik gekscherend, refererend aan mijn vorige blog tijdens de tour met de Basement Jaxx. Volgens mij wordt zijn Nederlands steeds beter. Jules doet namelijk naast het Metropole Orkest ook diverse andere projecten in ons land. Een echte ‘coming man’ zoals dat zo mooi heet. Ik hoop van harte dat hij nauw verbonden blijft aan ons orkest, hij is van zeer grote waarde voor het Metropole.

Zoals ik al schreef is Tori een buitengewoon goede en van oorsprong klassiek getrainde pianiste. Bij het nummer Edge of the Moon hoor ik een klassiek werk: Siciliano uit een fluitsonate van Bach. Een prachtig stukje dat persoonlijk vooral ken van een schitterende transcriptie voor piano van Wilhelm Kempff die ik zelf met heel veel plezier gespeeld heb. Ik vraag aan haar hoe dat zit. Ze vertelt dat ze vorig jaar bij Deutsche Grammophon haar debuut heeft gemaakt met een album dat helemaal geïnspireerd is op beroemde klassieke meesters (Night of Hunters) en dat dit nummer inderdaad haar persoonlijke interpretatie van de Siciliano is (kijk voor een vergelijking van origineel en bewerking op http://youtu.be/QrbLeepz1C0 & http://youtu.be/PUCABTswYGo). Overigens is het nieuwe album Gold Dust dat bij deze tour gepromoot wordt ook uitgegeven door Deutsche Grammophon, niet verkeerd!

Als de pauze aanbreekt klinkt er een hoge snerpende, rondzingende piep door de speakers aan de linkerkant van het orkest. De meeste musici doen verschrikt hun oren dicht. “Kunnen we meteen zien wie er al echt doof is”, zegt iemand een beetje ironisch. Ik moet denken aan het zwartgallige grapje van de Tsjechische componist Smetana, die zijn naderende doofheid met de daarbij behorende piep in zijn oor uitbeeldde in zijn 1e strijkkwartet met een hoge E in de 1e viool. Later op de dag komt dit gegeven op wonderlijke wijze nog een keer langs als de 1e violen het nummer Snow cherries from France moeten inzetten met een hoge C (het uitbeelden van een winterse zonsopgang). Om het effect te verhogen proberen ze het een octaaf hoger met als resultaat een zeer ijzige en snerpende noot. Tori doet verschrikt haar oren dicht. Veel te hoog! Zo zijn het geen ‘snow cherries’, maar ‘iced cherries’ merkt Merijn Rombout, de aanvoerder 2e violen, op. Dan toch maar weer een octaaf lager. Een glimlach op Tori’s gezicht is het gevolg: veel beter...

Het is voor een zaterdagmiddag razend druk in het MCO, ik zie honderden mensen in de hal. Navraag leert dat er een workshopdag is van het Groot Omroepkoor met maar liefst 600 zangers. Aha!
Omdat de concertreeks maandag al van start gaat zetten we vandaag nog even een tandje bij. We spelen in elke stad een andere combinatie van songs. Aan het einde van de repetitie verzucht aanvoerder Emile: “Ik kan nu echt niks meer opnemen op mijn harde schijf”. Hij heeft naast deze repetities ook nog 3 avonden achter elkaar concerten met zijn Zapp strijkkwartet. Iets reproduceren vanaf de harde schijf zit er dan wel nog in. Ik leer hoe ik het waarschuwingssignaal van de Parijse Metro op mijn cello kan nadoen. Grappig!

> Dag 1: "Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep"
> Dag 2: "In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft"

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 2

"In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft"

door cellist Jascha Albracht

Het moet er ruig aan toe zijn gegaan gisteren bij DWDD, te oordelen aan de bijzonder verkreukelde partij op de aanvoerderslessenaar van het stuk dat daar gisteren gespeeld is (Zie foto. Met dank aan Annie, die vandaag een fototoestel meeheeft, handig!)

De aanvoerder van de contrabassen en onvolprezen OC-voorzitter Erik Winkelmann vertelt voor aanvang van de repetitie dat de wetten van de tv-regie super-streng zijn waardoor er ondanks intensieve actie van onze kant er gisteren met geen woord over de precaire situatie van het Metropole is gerept. Zelfs het apart ontworpen T-shirt met de tekst: “Laat het Metropole Orkest spelen’ heeft (in dit geval) niet mogen baten. Helaas heeft vervolgens ook de flitsende cameraregie van DWDD er niet toe bijgedragen dat de tekst goed in beeld was... Balen!!

Het valt me vandaag pas op dat er een andere vleugel in de studio staat. Het zijn vooral de kleine haakjes waarmee de klep vastzit die opvallen: ze zien eruit alsof ze heel vaak losgehaald zijn. Speelde Tori Amos niet op een Bösendorfer? Inderdaad, bij nadere beschouwing zie ik de karakteristieke ronding die alle concertvleugels van de Weense pianofabrikant kenmerkt. In de pauze vraag ik aan Tori of ze dit instrument al lang heeft. Ze vertelt dat ze deze vleugel al bespeelt sinds halverwege de jaren ’90 en dat er erg goed voor ‘m gezorgd wordt. Tori is een vloeiende prater, niet verwonderlijk voor iemand die zo goed zingt en piano speelt. Soms kan ik haar vlotte Amerikaanse tongval niet 100% volgen, maar ik begrijp dat haar vleugel nu niet meer standaard bij elk concert wordt ingevlogen; de oude baas krijgt ook wat rust.

Opvallend detail dat ongetwijfeld een bepaalde nuttige functie heeft: Tijdens de repetities zie ik Tori voortdurend kauwen op iets, waarschijnlijk kauwgum. Bas de Rode, de cellist die onze gelederen deze tournee versterkt, vraagt zich verbaasd af hoe ze het in hemelsnaam voor elkaar krijgt om daarbij ook nog te zingen. Het ziet er in ieder geval erg getraind uit. Dat zal ze vast vaker doen. Mijn andere collega-cellist Maarten wil in de pauze graag even mijn elektrische cello uitproberen, die ik daarvoor speciaal heb meegenomen naar de studio. Het hele repertoire komt langs, Lalo, Haydn, Dvorak, Bach. Maarten heeft het zoals altijd uitermate goed in de vingers. Het maakt niet uit op wat voor cello hij speelt. Ik vraag aan hem wat hij van de cello vindt: “Beter dan die van Bastiaan” (onze aanvoerder) luidt het antwoord. Dat zegt me nog niet veel eigenlijk. Hein Bouwman, onze immer opgeruimde orkestassistent roept echter enthousiast: “Laten we er meteen zes bestellen voor in het orkest!” Lijkt mij een prima idee..

Gehoorde quote vandaag tijdens de repetities: “Deze muziek lijkt erg op die van Mathilde Santing.” Ik vraag me af of dat dan niet andersom is. Kip-ei verhaal? In de pauze zie ik Henk & Henk ( Schepers en Heijink, respectievelijk onze manager en producer) een praatje maken staande voor Tori’s Bösendorfer. Ik kom te weten dat deze tour een een spin-off is van het concert tijdens de (eerder genoemde) Week van het Metropole in 2010. Net als de cd Gold Dust die tegelijk met deze tour uitkomt. Toch gaaf om te realiseren dat we nu met zo'n wereldberoemde artiest mogen touren en dat we wereldwijd worden gepromoot via een prachtige en unieke opname.

> Dag 1: "Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep"

Metropole Orkest op tournee met Tori Amos - dag 1

"Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep"

door cellist Jascha Albracht

27 september 2012. Het doet me genoegen om weer verslag te kunnen doen van de eerste tournee van het Metropole sinds de Basement Jaxx in Londen. Ditmaal gaan we met Tori Amos op stap. Fantastisch! Concerten zijn in Rotterdam, Brussel, Londen en Berlijn. Aanvankelijk zouden daar ook nog de twee Europese hoofdsteden beginnend met de letter W bijzitten: Wenen en Warschau. Maar helaas. Warschau gaat wel door, maar Tori speelt daar met het Pools Radio Orkest. Wenen is sowieso geschrapt. Stiekem vind ik dat best jammer. Berlijn, Londen en Brussel ken ik erg goed. Wenen een beetje en Warschau helemaal niet. Maar het moet gezegd: geweldig dat we überhaupt op tour gaan!! De boel is in twee delen opgesplitst: 1, 2 en 3 oktober respectievelijk De Doelen, Paleis voor schone Kunsten en de Royal Albert Hall. Twee weken later dan op de 15^e de Philharmonie in Berlijn.

Zodra ik ’s ochtends naar de studio loop zie ik Tori Amos al in de gang staan overleggen met dirigent Jules Buckley. Ik ben verrast, ze is er vanaf de eerste noot bij! Meestal repeteren we toch minstens een dag zonder solist, al helemaal met het kaliber van deze. Ook bijzonder: vandaag zitten we voor het eerst in ons Metropole-leven met 6 cello’s in het orkest. Alleen onze aanvoerder Bastiaan is er niet bij deze tour, maar hij heeft ook niet meegespeeld bij het vorige project met Tori Amos. Dat was in oktober 2010, tijdens de week van het Metropole. Ik word daar bijna dagelijks aan herinnerd nu ik sinds de komst van mijn nu twee maanden oude zoon ineens drie keer zo vaak de was sta op te hangen op zolder. Daar hangt op een groot affiche aan de muur met Tori Amos en Moke erop. Grappig: nu ik dit schrijf realiseer ik me ineens dat de leadzanger van Moke dezelfde naam heeft als mijn zoontje. Sheer coincidence…

Er staat een flinke stapel partijen op de lessenaar en we fietsen redelijk vlot door de songs heen. Ik hoor wat gezucht en gesteun in de cellogroep: een overdaad aan kruisen en mollen. Toeval? Annie Tangberg oppert dat Tori als pianiste wel fan moet zijn van zwarte toetsen. "Minder kans om ernaast te slaan." Dat is plausibel, maar het moet gezegd dat Tori Amos een geweldige pianiste is. Op haar 5^e mocht ze al naar het conservatorium, de jongste leerling ooit! Het zijn vooral ook de intense sferen die medebepalend zijn voor het gebruik van toonsoorten met veel kruisen en mollen. Ik vind het wel voor Tori pleiten. Heel veel populaire musici die langskomen in de studio blijven veelal dichter bij huis met toonsoorten als C, D en G en hun mineurvarianten.

“Heeft er iemand van jullie wel eens in de Royal Albert Hall gespeeld?” vraagt Jules plotseling. Er wordt één vinger opgestoken… Laat dat nou niet toevallig ook onze Engelse musicienne Julia zijn. Verder wordt het dus voor iedereen een unieke ervaring om in een van de beroemdste concertzalen ter wereld te mogen spelen. Met een ietwat ironische grijns op zijn gezicht vervolgt Jules: “Hou er rekening mee dat het klinkt alsof je er alleen zit te spelen!” Waarop mijn collega Wim Grin opmerkt: “Eindelijk! Kun je jezelf eens een keer goed horen…” Tja, zo had ik het nog niet bekeken!

Tussen de stukken door werp ik een blik op het tourboekje dat Iris Andringa met uiterste zorg heeft opgesteld. Het klinkt wel leuk, Brussel, Londen en Berlijn, maar in de praktijk hebben we nauwelijks tijd om deze steden te zien. Het is vooral een speel-tournee. Nou ja, prima. In 2011 hadden met Basement Jaxx zeeën van tijd om de stad te bekijken. Het kan ook wel iets minder. Ondanks het strakke schema heeft Iris wel talloze toeristische tips en plattegronden bijgevoegd. Wie weet vinden we toch nog wat gaatjes om iets te ondernemen.

De repetitie verloopt heel vlotjes en Tori Amos heeft er overduidelijk zin in. Net als het orkest. Fijn!! We houden iets eerder op omdat er nog gerepeteerd met worden voor DWDD vanavond. Dat is met een kleine bezetting. Ik ben benieuwd hoe dat gaat zijn! Leuk om eens een keer zelf te kunnen kijken ipv in de studio in Amsterdam te zitten...

Uyt den ouden doosch #24 - Heeft u een sigarenbandje?

door Jan Jaap Kassies (medewerker Muziekbibliotheek v/d Omroep)

Juli 2012. Een kelderruimte in het MCO-gebouw aan de Heuvellaan. Muziekbibliotheek-vrijwilliger Maarten Eilander trekt een map uit een kast, slaat hem open en wrijft zijn ogen uit: hij houdt na driekwart eeuw een document met een beladen geschiedenis in handen.
Het betreft het oorspronkelijke handschrift van het liedje Heeft u een sigarenbandje? In de tekst staat bij de beginwoorden van de zinnen om en om een naam: Greetje, Ab, Greetje, Ab… Vijftien jaar geleden heeft Maarten Eilander meegewerkt aan een Bob Scholte-cd die het Theater Instituut Nederland uitbracht. Hij kent dus de geschiedenis die met dit liedje verbonden is.

We schrijven januari 1936. In een Hilversumse opnamestudio wordt een liedje opgenomen, geschreven door Eddy Noordijk op een tekst van Louis Schmidt. Het orkest staat onder leiding van Kovacs Lajos, het alter ego van de tekstdichter. Opmerkelijk: het lied wordt niet gezongen door de bekende radiozanger Bob Scholte, maar door zijn kinderen, Ab en Greetje. Bob Scholte (in 1902 geboren) is al enige jaren vast verbonden aan de AVRO, en één van de belangrijkste artiesten van het populaire radioprogramma De Bonte Dinsdagavondtrein. In 1940 veranderde alles: toen Nederland bezet was kon hij als jood al snel niet meer optreden. Zijn zoon Ab werd aan het begin van de oorlog naar een concentratiekamp gedeporteerd en Bob Scholte zelf wist als enige van zijn familie te overleven. Direct na de oorlog ging hij weer optreden; hij overleed in 1983.

Past de ene vondst, zoals bovengenoemd geval, in een al ‘bekend’ verhaal, bij andere moet er nader onderzoek worden verricht om het verhaal te kunnen schrijven. Zo stuitte ik onlangs – in een rubriek met vooral hoorspelen - op een werk van Marius Monnikendam (1896-1977), waarover (nog) niet veel gegevens te vinden zijn: De lijdende Christus. Het past in de rij van (vooral Nederlandse) composities die niet in de ‘officiële’ werkenlijsten van de betreffende componisten staan vermeld, doordat ze alleen ‘voor de radio’ zijn uitgevoerd. (Overigens is dit al het twaalfde handschrift van deze componist in de collectie van de MB.) Doordat veel oude jaargangen van dagbladen sinds enige tijd online raadpleegbaar zijn is over dit werk bekend dat de (oorspronkelijke, Latijnse) tekst van Hugo de Groot in opdracht van de KRO is vertaald (Utrechts Nieuwsblad, 30/1/1941). ‘Het ligt in het voornemen de uitzending te doen plaats vinden op den eersten Zondag van de Vasten. Bij de reien wordt de muziek gecomponeerd door MM, etc.’ Uit de programmagegevens van de omroepensembles blijkt dat het nog enkele jaren heeft geduurd voordat het tot een radio-opname is gekomen: woensdag 2 april 1947 is het opgenomen door het Radio Philharmonisch (pas zo’n 10 jaar later werd het Filharmonisch) Orkest onder leiding van Paul Hupperts. (Nog) niet vastgesteld is welk vocaaI ensemble heeft meegewerkt (vermoedelijk het Radiokoor, ‘voorloper’ van het Groot Omroepkoor). Een bijgevoegd fragment uit de uitzendgegevens ten behoeve van de radiouitzending laat zien dat de opname twee dagen later is uitgezonden. Het werk kan nu worden vermeld in toekomstige werkenoverzichten van Monnikendam.

Door (een deel van) de gevonden bladmuziek te digitaliseren en via www.muziekschatten.nl toegankelijk te maken kan elke geïnteresseerde er kennis van nemen. (Via deze website is ook de opname uit 1936 van het bovenaan genoemde liedje te horen!)
Op deze wijze kan ‘het plaatje’ van het muziekleven in de eerste decennia van de radio (en daarmee de omroepmuziekcollecties) in ons land steeds verder worden ingevuld. Nu eerst zien wat verder schatgraven in de nog onontgonnen onderdelen van de grootste muziekbibliotheek van Nederland en wijde omtrek gaat opleveren.

Bekijk de gedigitaliseerde bladmuziek en beluister de opname van 'Heeft u een sigarenbandje?' met Ab en Greetje Scholte & orkest onder leiding van Kovacs Lajos.

> Uyt den ouden doosch #23 - Piet Ekel (1921-2012)